อนุพันธ์ของกรดอีลาจิก (Ellagic acid derivative) ชนิดใหม่ จากใบและกิ่งของกระบก Irvingia malayana

ประเทศไทยเป็นประเทศในเขตร้อนชื้นที่มีความอุดมสมบูรณ์ มีความหลากหลายทางชีวภาพ มีทรัพยากรทั้งบนบก ในแม่น้ำ และในทะเล ภูมิประเทศอุดมไปด้วยพรรณไม้และสิ่งมีชีวิตนานาชนิด รวมไปถึงจุลชีพ เป็นวัตถุดิบจากธรรมชาติ หรือผลิตภัณฑ์จากธรรมชาติที่มีศักยภาพที่จะนำมาค้นหาองค์ประกอบทางเคมี ที่เป็นสารออกฤทธิ์ทางชีวภาพที่มีศักยภาพในการพัฒนาเป็นผลิตภัณฑ์เพื่อสุขภาพ ได้แก่ อาหารเสริม เครื่องสำอาง วัสดุทางการแพทย์ และ ที่สำคัญที่สุดคือ ยารักษาโรค ซึ่งเป็นอุตสาหกรรมที่มีความสำคัญมากในเชิงเศรษฐกิจ และความมั่นคงด้านสาธรารณสุขของประเทศ ดังนั้น การศึกษาความหลากหลายทางชีวภาพของสิ่งมีชีวิตชนิดต่างๆ จากแหล่งต่างๆ ในประเทศไทย ล้วนมีความสำคัญ เพื่อค้นหาทรัพยากรชนิดใหม่ๆ ที่อาจยังไม่มีการค้นพบมาก่อน ซึ่งอาจจะทำให้ได้มาซึ่งองค์ประกอบทางเคมีชนิดใหม่ๆ ที่มีฤทธิ์ทางชีวภาพที่ดีขึ้น หรือ ทดแทนยาที่เริ่มมีปัญหาเรื่องการดื้อยาของโรคต่างๆ

ฤทธิ์ทางชีวภาพที่มีความสำคัญทั้งในระดับประเทศรวมไปถึงประชาคมโลก ได้แก่ ฤทธิ์ในการต้านมะเร็ง ต้านแบคทีเรีย ต้านไวรัส (HIV, Flu เป็นต้น) ต้านวัณโรค ต้านมาลาเรีย ต้านอนุมูลอิสระ ต้านการอักเสบ โรคของผู้สูงอายุ ได้แก่ อัลไซเมอร์ ความดันโลหิตสูง กระดูกพรุน เป็นต้น การนำสารสกัดหยาบของผลิตภัณฑ์จากธรรมชาติมาทดสอบฤทธิ์ทางชีวภาพ เป็นการตรวจสอบขั้นต้นว่าผลิตภัณฑ์จากธรรมชาตินั้นๆ มีศักยภาพที่จะนำมาศึกษาต่อเพื่อทำเป็นยาสมุนไพร และ/หรือ ทำการแยกให้บริสุทธิ์เพื่อค้นหาองค์ประกอบทางเคมีที่แสดงฤทธิ์ทางชีวภาพ การได้มาซึ่งโครงสร้างทางเคมีของสารที่มีฤทธิ์ทางชีวภาพจะเป็น “สารต้นแบบ” สำหรับการพัฒนาต่อไปเป็นยา

งานวิจัยนี้เป็นการแยกองค์ประกอบทางเคมีของสารสกัดของส่วนใบและกิ่งของพืช Irvingia malayana โดยสามารถแยกสารใหม่ได้ 1 ตัวที่เป็นอนุพันธ์ของกรดอีลาจิก และสารที่เคยมีรายงานมาก่อนได้ 9 ตัว ได้แก่ 3,3¢,4¢-tri-O-methylellagic acid (2), 3,3¢-di-O-methylellagic acid-4-O–b-xyloside (3), 3,3¢,4¢-tri-O-methylellagic acid-4-b–O-glucoside (4), friedelin (5), friedelinol (6), methyl-3,4,5-trihydroxybenzoate (7), 5,7,4¢-trihydroxyflavone-8-C–b-glucopyranoside (8), 5,7,3¢,4¢-tetrahydroxyflavone-8-C–b-glucopyranoside (9), and 5,3¢,4¢-trihydroxyflavone-6-C–b-glucopyranoside (10) โดยอาศัยเทคนิคทางสเปคโตรสโกปีในการยืนยันโครงสร้าง  สารที่แยกออกมาได้ ได้นำมาทดสอบฤทธิ์ทางชีวภาพ พบว่า สาร 4 และ สาร 7 มีฤทธิ์อ่อนในการยั้บยั้งเซลล์มะเร็ง สาร 1  2  4 และ 9 มีฤทธิ์ต้าน HIV ใน syncytium inhibition assay ส่วนสาร 8 และ 9 มีฤทธิ์ต้าน HIV ใน HIV 1-RT assays

งานวิจัยได้รับการสนับสนุนจากศูนย์ความเป็นเลิศด้านนวัตกรรมทางเคมี (Center of Excellence for Innovation in Chemistry, PERCH-CIC)  เป็นงานที่มีความร่วมมือกันระหว่างนักวิจัยจากภาควิชาเคมี โดย รองศาสตราจารย์ ดร.ชุติมา คูหากาญจน์ ศาสตราจารย์ ดร.วิชัย ริ้วตระกูล ดร.ถาวร ใจเพ็ชรดร.ศักดิ์ชัย หงษ์ทอง และ นางสาวสำเรียง บุญเที่ยง กับ นักวิจัยจากทางภาควิชาสรีรวิทยา และ จุลชีววิทยา โดย ดร.รดีกร อัครวงศาพัฒน์ และ ทีมวิจัย รวมไปถึงเจ้าหน้าที่อาวุโสของกรมป่าไม้